Spokój, czyli odpowiedź Toronto na terror

To, co wydarzyło się w poniedziałek w okolicy ulic Yonge i Finch w Toronto, nie przystaje do opowieści, jakie słyszymy o zamachach w Europie – i to na kilku poziomach.

Było poniedziałkowe popołudnie, ludzi na ulicach trochę więcej, bo spieszyli się do pracy. Właśnie kończyła się pora lunchu. Poza tym po bardzo długiej zimie wreszcie zaświeciło słońce. Jeszcze parę dni temu śmialiśmy się, że to nie kwiecień, ale styczeń, który w Toronto ma 150 dni. Dziś miasto z ulgą i radością witało pierwsze ciepłe chwile, dzieci do szkoły poszły w szortach.

Ulica Yonge jest osią miasta, kiedyś mówiono o niej, że to najdłuższa ulica świata. Okolice skrzyżowania z Finch są położone trochę dalej od centrum – to dzielnica stosunkowo nowa, zabudowana wielkimi szklanymi condosami. Na dole małe knajpki, bary i sklepy. Na górze – wiele pięter nowoczesnych mieszkań. Żyją tu głównie ludzie młodzi i z tzw. widocznych mniejszości. Choć to nieścisłość – w tej chwili Toronto jest tak wieloetniczne i wielokulturowe, że to ludzie o białej skórze tworzą mniejszość.

Świadkowie mówią, że środkiem jezdni pędził van, półciężarówka z wypożyczalni samochodów. Jechała raz lewym, raz prawym pasem wzdłuż Yonge przez kilometr, mniej więcej od przecznic Finch do Sheppard, w stronę centrum.

Wtedy jeszcze niektórym wydawało się, że to wypadek: ktoś zasłabł za kierownicą, wpadł na chodnik. Kierowcy trąbili, otwierali okna i krzyczeli do pieszych, którzy nie zdawali sobie sprawy z zagrożenia.

Biały samochód sunął na południe. Wjechał w plecy ludzi idących chodnikiem.

Po południu policja powie: zabił dziesięć osób, szesnaście jest rannych, w tym pięć w stanie krytycznym walczy o życie.

Policjant

Błyskawicznie pojawiła się policja – na nagraniach widać, jak z radiowozu na sygnale wyskakuje policjant i każe kierowcy się poddać. Kierowca staje naprzeciwko i w wymierzonych w niego rękach trzyma podłużny, czarny przedmiot (z daleka wygląda jak broń; kto mógł wtedy wiedzieć, że to tylko telefon). Policjant był sam, zaczął od tego, że wyłączył sygnał dźwiękowy. Próbował dotrzeć do domniemanego napastnika. Krzyczał i wzywał, by ten się poddał. Ale kierowca robił wszystko, by doprowadzić do tego, co nazywa się tu suicide by cop, samobójstwo z ręki gliniarza. To sytuacja, gdy sprawca prowokuje funkcjonariusza, czekając na strzał.

Ale tu nic takiego się nie stało. Policjant nie pociągnął za spust.

Kierowca krzyczał, że ma w kieszeni broń, markował oddawanie strzałów. Wołał: zastrzel mnie, strzel mi prosto w głowę!

Szef policji powie potem: mamy używać tak mało przemocy, jak to tylko możliwe.

Od 2013 roku – gdy w tramwaju zastrzelono nastolatka, który miał przy sobie mały nóż – policja stawia na szkolenia z deeskalacji i mediacji. Dziś minęło trzydzieści parę sekund od chwili, gdy kierowca wyszedł z auta, do momentu, gdy leżał na ziemi, skuty kajdankami przez jednego policjanta. Przełożeni nie podają jego nazwiska do publicznej wiadomości. Mówią, że to doświadczony oficer, który utrzymuje, że zrobił tylko to, co do niego należy. Koledzy mówią krótko: he’s a great guy. Świetny z niego facet.

Służby medyczne

Kanadyjski policjant jest dziś bohaterem wszystkich mediów i Kanada chyli przed nim czoła. Ale nie zapomina o innych, którzy w mediach wypadali mniej spektakularnie. To ratownicy medyczni, którzy byli na miejscu jako pierwsi i udzielali pomocy poszkodowanym. Dziennikarze próbowali wydobyć z nich jakiekolwiek informacje – nie byli w stanie mówić.

Skalę obrażeń oddają zdjęcia zniszczonej półciężarówki.

Najbliższy szpital, Sunnybrook, zajął się przyjmowaniem rannych. Lekarz z izby przyjęć powie potem, że przez ponad 20 lat pracy nie widział tyle krwi. Ale szpital chronił także tych, którzy już byli w środku. Natychmiast zarządzono blokadę izby przyjęć. Dopiero po czasie, gdy okazało się, że to izolowane zdarzenie, szpital został otwarty i urządził specjalne pomieszczenie dla bliskich poszkodowanych.

Podobnie zachowała się pobliska szkoła – choć na początku informowano, że żadna ze szkół nie odczuła skutków ataku. Ale w co najmniej jednej wprowadzono błyskawicznie procedurę „hold and secure”, ćwiczoną w publicznych placówkach co najmniej raz do roku, podobnie jak ewakuację na wypadek pożaru. Miasto działało jak powinno.

Sprawca

Tożsamość kierowcy była długo pod embargiem – ale oczywiście internet wiedział lepiej i w sieci zaroiło się od przypuszczeń, że to kolejny zamach islamskiego terrorysty, najpewniej syryjskiego uchodźcy. Władze stosunkowo długo nie ujawniały tych informacji, odżegnywały się od wysnuwania pochopnych wniosków i nakręcania spirali agresji. Przeciek opublikowały amerykańskie media – ale z błędem. W sieci zlinczowano niewinnego człowieka, o łudząco podobnym imieniu i nazwisku.

Wieczorem policja podała, że zatrzymany to Alek Minassian, 25-latek, którego rodzina pochodzi z Armenii. Komendant policji w Toronto Mark Saunders przyznał, że nie był on notowany, a w policyjnych aktach nie ma o nim ani słowa.

Minister Bezpieczeństwa Publicznego Ralph Goodale także powie, że inne służby nie łączyły nazwiska Minassiana z żadnym zagrożeniem. Doda też, że w związku z wydarzeniami w Toronto poziom zagrożenia terrorystycznego w Kanadzie nie zostanie podniesiony.

Media

Trzeba powiedzieć, że kanadyjskie media wywiązały się z relacji wzorowo. Podawały informacje, ale bez szukania sensacji. Oszczędnie używano słów, nie szermując „masakrą”, „rzezią” czy „atakiem terrorystycznym”. Wiele z nich zamazało kontury ciał ludzi leżących na ulicy. Dość często przewijały się zdjęcia pokazujące świadków robiących masaż serca poszkodowanym – tu także z szacunku dla ofiar stosowano filtry. Informacje i komentarze były od siebie jasno oddzielone, a słowa używane z rozwagą i bez histerii.

Z powodów technicznych niektóre media nie mogły transmitować konferencji szefa policji – koledzy z innych stacji dzielili się materiałami bez proszenia.

Politycy

Na jednej z pierwszych konferencji burmistrz Toronto John Tory i wicekomendant Peter Yuen jako pierwsi poinformowali o skali ofiar, ale odmówili podawania szczegółów i komentarzy. Teraz wiadomo coraz więcej, ale przecież nadal bardzo niewiele. Trzeba czasu, cierpliwości i analitycznej pracy, by zrozumieć, co stało się na Yonge.

To, co zwraca uwagę, to reakcja kanadyjskich władz, mediów i mieszkańców Toronto. Opanowanie i konsekwencja, brak skłonności do wyciągania pochopnych wniosków. To, co widać, to zmasowana odpowiedź służb, panowanie nad chaosem, sprawność zarządzania i wyważone, oszczędne opinie.

Wiele dziś się w Toronto stało złego – ale też wiele złego się NIE wydarzyło. Politycy – rządzący, opozycyjni – nie próbowali zbić na tragedii kapitału politycznego. W swoich wypowiedziach byli co najmniej powściągliwi. Oddali pole policji i służbom medycznym.

Niewiele dziś sensacji, więcej za to zarządzania i minimalizowania szkód.

Choć wyłączono odcinek głównej arterii miasta, błyskawicznie zorganizowano objazdy i transport zastępczy. Pod Yonge biegnie linia metra łącząca centrum z dzielnicami na północy. Nie obyło się bez korków, ale nie było mowy o paraliżu i komplikacji było mniej niż podczas częstej tu złej pogody.

Mieszkańcy, choć w szoku, nie pozwolili sobie na panikę ani szukanie kozła ofiarnego. Zamiast tego w kilka godzin po ataku urządzono doraźne centrum pomocy społecznej, mieszkańcy organizują zbiórki pieniędzy, rzeczy i oddają krew. Wśród najczęściej czytanych artykułów na kanadyjskich portalach informacyjnych królują te z praktycznymi informacjami, jak pomóc poszkodowanym i ich bliskim.

Co do domniemanego sprawcy – pojawiają się pogłoski o jego stanie zdrowia, problemach społecznych, miłosnych zawodach. Ale póki co to wszystko plotki, więc osoby zbliżone do śledztwa nie mają zamiaru ani ich komentować, ani wysnuwać własnych teorii na temat motywu.

We wtorek rano, kilkanaście godzin po zdarzeniu, Minassian stanął przed obliczem sędziego. Usłyszał zarzut zabójstwa 10 osób i usiłowania zabójstwa kolejnych 15. Nie został oskarżony o terroryzm. Dzięki temu prokurator ma większe szanse na wygraną, czyli zamknięcie Minassiana w więzieniu na długie dziesięciolecia.

Ofiary

Nie podano żadnych szczegółów dotyczących zabitych i rannych. Należy spodziewać się, że ich sylwetki i nekrologi wypełnią łamy w kolejnych dniach. I rzeczywiście – od wtorku rano zaczną pojawiać się pierwsze wspomnienia, za wiedzą i ZGODĄ bliskich tych, którzy zginęli.

Szpital, który przyjmował dziś poszkodowanych i pocieszał ich bliskich, napisał: Toronto jest silne.
A nasz konsulat napisał, że najprawdopodobniej wśród ofiar nie ma Polaków.