Odra wróciła, czyli teraz ryzykujemy wszyscy

Może to był bar Caledonian przy ruchliwej College Street, gdzie można zjeść tradyjne szkockie haggis i napić się importowanej whisky. Podzielić obiadem i całować przy barze. Albo raczej był to rejs EK517 liniami Emirates z Delhi do Dubaju, wylot o 18.13 w niedzielę, 19 marca. Albo po przesiadce, 20 marca – te same linie, lot z Dubaju o 9.55 rano. Samolot wylądował w Toronto 4 minuty po szesnastej.

Lista, którą opublikowały media, jest dłuższa i dokładna: to głównie samoloty lecące do Ottawy, Calgary, Montrealu. Dokąd udali się pasażerowie, którzy zeszli z ich pokładów – nie wiadomo. Z kim rozmawiali, na kogo kichnęli, z kim się całowali – też nie. Ale wiadomo, że to tam mogli mieć kontakt z odrą.

W ostatnich dniach w Toronto i okolicach (GTA) potwierdzono trzy nowe przypadki odry. Media opublikowały listę lotów, których pasażerowie mogli zetknąć się z wirusem. Jeden przypadek odnotowano w szkole podstawowej w jednej z zamożniejszych dzielnic. Nie podano jednak do wiadomości ani płci, ani wieku chorej osoby. Nie wiadomo, czy zachorował uczeń czy nauczyciel.

Ale nowe przypadki pojawiają się nie tylko w największej kanadyjskiej metropolii. Wysunięta na wschód, w stronę Europy, prowincja Nowa Szkocja odnotowała w lutym trzy nowe przypadki, w tym roku aż 13, po raz pierwszy od 9 lat. Podobne ogniska pojawiają się w całej Ameryce Północnej. Ale nie tylko odra wróciła.

Teraz, przed Wielkanocą, Toronto walczy akurat ze świnką – to największy wzrost zachorowań od ćwierć wieku. Wydział zdrowia (Toronto Public Health) poinformował, że od stycznia odnotowano 68 przypadków tej choroby. Dla porównania: do tej pory najwięcej, bo 34, stwierdzono w 1995 r. Na świnkę zaczynają chorować dorośli także w innych prowincjach.

Nie ma obowiązku, bo szczepienia i tak są powszechne

Wychowawczyni wręcza mi pismo: – Zauważyliśmy, że w karcie pani syna brakuje jednego ze szczepień. Dopóki dziecko nie zostanie zaszczepione, lepiej, by tu nie przychodziło.

Przygotowując się do wyjazdu, szczepiliśmy dzieci już wedle kanadyjskich norm, ale pomiędzy polskim a kanadyjskim kalendarzem szczepień nadal istnieją pewne różnice. Tuż po przyjeździe otrzymaliśmy w ratuszu plik informacji o szczepieniach. W prowincji Ontario, której stolicą jest Toronto, publicznym ubezpieczeniem zdrowotnym (OHIP) można być objętym dopiero po trzech miesiącach pobytu. Ale władze fundują szczepienia także tym, którzy nie są ubezpieczeni. Same biorą też na siebie koszty tłumaczeń dokumentacji przywiezionej z zagranicy. To dosłownie pro publico bono.

Szczepienia są w Kanadzie zalecane i bezpłatne. Ale nie są obowiązkowe. Jak podaje Przegląd Kanadyjskiego Towarzystwa Medycznego (CMAJ), każda z prowincji prowadzi swoją własną politykę. W Ontario, najludniejszej z nich, obostrzenia są największe i kart uodpornień wymaga się już od żłobka (choć od tej reguły są wyjątki).

W pozostałych prowincjach władze co do zasady odstępują od egzekwowania obowiązkowych uodpornień, ponieważ Kanadyjczycy i tak się szczepią. Na przykład poziom wyszczepienia przeciw odrze sięga blisko 90 proc. Ale lekarze narzekają, że to za mało. Dopiero, gdy co najmniej 95 proc. populacji przyjęło szczepionkę, można mówić o wystarczającej ochronie. Ale także w Kanadzie nie brakuje rodziców, którzy się od szczepień uchylają.

Teoretycznie z immunizacji można zrezygnować w dwu przypadkach. Po pierwsze, tak jak w Polsce, szczepienia może odroczyć lekarz (a także pielęgniarka) ze względu na stan zdrowia dziecka. Trzeba załączyć dokumentację medyczną, która to uzasadni.

Po drugie, zgodnie z prawem rodzice mogą złożyć przed notariuszem albo sędzią oświadczenie, że odstępują od szczepień z powodu przekonań religijnych albo filozoficznych. Wtedy takie dziecko nadal może być zapisane do szkoły czy przedszkola. Teoretycznie warunkowo, ale w praktyce na takiej samej zasadzie jak inne dzieci.

Jednak w przypadku wzrostu zachorowań nieszczepione dziecko zostaje zawieszone, nie może stykać się z innymi dziećmi, by ich nie narażać. Także tych, które nie zostały zaszczepione z powodu przeciwwskazań medycznych. Ta sama zasada dotyczy dorosłych, którzy mogą zostać poddani kwarantannie i odizolowani np. od środowiska w pracy. Tyle teoria.

W efekcie w Kanadzie tylko ok. 2 proc. dzieci nie zostaje zaszczepionych (i z powodów medycznych, i obiekcji rodziców). Ale są szkoły, gdzie nawet połowa uczniów nie ma aktualnej karty uodpornień. Skąd różnica? Władze Ontario tłumaczą to zaniedbaniami rodziców i wysyłają przypomnienia o uzupełnieniu szczepień. W Toronto wiosną wysłano ponad 45 tys. takich listów, a w stołecznej Ottawie zawieszono w prawach ucznia ponad 7 tys. dzieci.

Kanadyjskie władze nie zmuszają do szczepień, ale gorąco za nimi orędują. Zanim rodzice odstąpią od szczepienia swoich dzieci na podstawie tej swoistej „klauzuli sumienia”, muszą obowiązkowo przejść szkolenie zorganizowane przez lokalną, prowincjonalną służbę zdrowia. Konfrontacja z naukowo uzasadnionymi faktami czasem skłania rodziców do szczepienia dzieci. Ale nie wszystkich.

Antyszczepionkowe plony

Także w Kanadzie przybiera na sile ruch antyszczepionkowców, którzy sprzeciwiają się powszechnej immunizacji, a do dzielenia się swoimi przekonaniami wykorzystują z powodzeniem media społecznościowe. Na efekty nie trzeba było długo czekać.

Praktykujący lekarze latami nie spotykali się z przypadkami odry i świnki, studenci znali je tylko z podręczników. Ale od jakichś 5 lat są uczulani, by nie przegapiać nowych zachorowań. „To obrazuje dużo szerszy trend w społeczeństwach Zachodu, gdzie ludzie dokonują wyboru, że nie będą szczepić ani siebie, ani swoich dzieci. Nie będzie zdziwienia, jeśli pojawią się nowe ogniska epidemii chorób, którym można doskonale zapobiegać” – mówi portalowi Global News dr Isaac Bogoch, specjalista od chorób zakaźnych i tropikalnych ze szpitala Toronto General.

Przećwiczono to praktyce, kiedy w marcu 2015 r. epidemia odry pojawiła się w Lanaudiere, w Quebecu. W 700-osobowej szkole tuż przed feriami na kilka godzin na lekcjach pojawił się uczeń, który miał symptomy odry. Sprawdzono dokumentację: ponad 100 uczniów i ponad 50 nauczycieli nie było szczepionych. Zostali zawieszeni na dwa tygodnie. Wtedy w Quebecu odrę stwierdzono u 136 osób. Żadna z nich nie była zaszczepiona.

Pamiętam moją rozmowę z innym lekarzem, dr. Joachimem Seiboldem z największego europejskiego szpitala, Charite w Berlinie. Była jesień 2015 r., właśnie trwał kryzys uchodźczy i Niemcy stawali na głowie, by zapewnić opiekę medyczną tym, którzy piechotą przyszli tu po pomoc. – A wie pani, mamy tu nowe ogniska odry. Coraz tego więcej i więcej – podrapał się po głowie doktor. – Choroby nie przywlekli jednak uchodźcy, ale zafundowały nam ją zamożne berlińskie matki, które nie szczepią swoich dzieci. Dzięki nim teraz zagrożeni jesteśmy wszyscy. A najbardziej ci najsłabsi. Wspomni pani moje słowa.